Ho tseba eng - ho tloha mehleng ea boholo-holo litsebi le ba folisang ba lekile ho e utloisisa e le ntho e tsotehang, na e amana le moea kapa ke moea ka boeona? Na kelello e shoa le motho eo? Ha ho likarabo lipotsong tse ngata kajeno, empa motho a ka bua ka taba ea hore ntle le eena ha ho motho ea nahanang.
Tlhokomelo - tlhaloso
Ho ba le tsebo ke mosebetsi o phahameng ka ho fetisisa oa boko, o khethollang batho feela 'me o kenyelletsa ho bonahatsa nnete, ho sebelisana le eona ka ho haha kelello ea liketso ka kelellong, palo ea pele ea liphello le ho phethahala lefatšeng la kantle. Tlhokomelo e amana haufi-ufi le ho bua le ho nahana . Sebopeho sa tsebo ea filosofi se na le kamano e mengata le sechaba, kelello ea kelello haholo tlhokomelo e lefelloa ho tsebo ea motho ka mong e hlahileng le ho arohanngoa le tsebo ea sechaba.
Ho tseba eng kelellong?
Boikutlo ba batho ke bofe ho fihlela boikutlo ba litsebi tsa kelello? Ho ba le tsebo ea kelello ea kelello ke pontšo ea motho ka boeena, mosebetsi oa hae le nnete moo a leng teng - ka hona L. Vygotsky o nahane. Litsebi tsa kelello tsa Mafora, Halbwachs le Durkheim, li ile tsa bona tsebo e le sefofane se nang le likhopolo le likhopolo tse ngotsoeng ho eona. W. James o hlalosetsa tsebo e le mohloli oa lisebelisoa tsa kelello tse hlahang le taba.
Ho tseba eng ka filosofi?
Temoho filosofi ke bokhoni ba ho ithuta lintho, ho li amahanya le lefats'e ka kakaretso. Ho ba le tsebo ke mokhoa o ke keng oa nkoa o le mong ka thōko ho tsoa lefats'e. Motho o amoheloa ka ho feletseng ke tsebo 'me a ke ke a fetela ka nģ'ane ho eona, hoa etsahala hore haeba ho se na tsebo, joale motho ha a na letho. Maqhubu a fapaneng a filosofi a hlalosa tlhaloso ka tsela ea bona:
- Dualism (Plato, Descartes) - boikutlo ba moea (spirit) le taba ('mele) ke lintho tse peli tse ikemetseng empa tse tlatsanang. 'Mele oa shoa, empa tsebo ea shoa ha e shoe,' me ka mor'a lefu, lefats'e la lona la mehopolo le mefuta e khutla.
- Tsela e nepahetseng (J. Berkeley) - tsebo ke tsa bohlokoa, 'me lintho tsa lefats'e ha li teng ntle le ho lemoha tsebo.
- Matlotlo a lintho tse bonahalang (F. Engels, D. Davidson) - Tsebo ke mobu oa taba e hlophisitsoeng hantle, e bonts'ang lefats'e mme e le moetsi oa eona.
- Bohindu ke boikutlo ba "paki e phahameng ea sephiri e bonang liketso tsa lintho tsa nama (Practi).
- Buddhism - ntho e 'ngoe le e' ngoe ke tsebo.
Tlhokomelo ea Batho
Sebopeho sa kutloisiso se kenyelletsa boikutlo bo itseng ho tikoloho, ho batho le ho sena setšoantšo se ikhethang sa lefats'e se thehoa. Likamano tse hlophisitsoeng, tsebo le phihlelo-tsena tsohle ke matlotlo a tsebo ea batho, ho hlaolela ka ho toba sechabeng. Haeba re e-na le tšobotsi e ntle ea tsebo, re ka khetholla thepa ea motheo:
- ts'ebetso - ho lemoha hoa lefatše ka motho ka litlhoko tsa bohlokoa;
- sepheo sa maikutlo - takatso kapa khahloa ho phethahatsa merero e reretsoeng ka hloko.
Mesebetsi ea kutloisiso
Sebopeho le mesebetsi ea kutloisiso li reretsoe ho sebelisana le lefats'e la kantle, 'nete eo motho ka mong a elelloang ka eona le ho sebetsa e le litsamaiso ho rarolla mathata a bohlokoa le ho fumana phihlelo. Mesebetsi e latelang ea tsebo ke ea bohlokoa ka ho fetisisa:
- taolo ea liphatlalatso (boitsebiso, tlhahlobo le ho bapisa lintho tse sa tšoaneng le ts'ebetsong ea liketso tse itšetlehileng ka tlhahlobo ea tikoloho, tsamaiso ea boitšoaro ba bona le phello sehlopheng);
- bokhoni (ho tseba tlhaho, ts'ebetso ea mekhoa le ho fumana phihlelo ea mefuta-futa le tokoloho eo u ka bōpang ntho e ncha);
- kutloisiso (ka lebaka la ho fetola boitsebiso le litšoantšo tse loketseng ho tlosa tsebo ea sebele);
- ho buisana le batho ba bang (ho sebelisa mekhoa e sa tšoaneng ea mantsoe le ea mantsoe, mekhoa ea puisano ea mehleng ea kajeno ea puisano);
- ho bokella (tsebo e thehiloeng mohopolong e bokella tsebo eo motho ea itseng a itšetlehileng ka eona, kapa tsebo ea meloko e fetileng);
- axiological (bokhoni ba tsebo ea ho hlahloba tsebo, liketso le liketso tsa batho ba bang le ho sebetsa tumellanong le litlhoko tsa bona tsa sebele).
Maemo a tsebo
Karolo e ka sehloohong ea tsebo ke ho tseba "I" - "Ke 'na!", "Ke nahana!" "Ke teng!". Lithako kapa likarolo tsa tsebo ea motho, ho tlatsetsa ho seo motho a ka se buang ka eena "Ke ..!":
- Ho ba le tsebo - ho na le mohloli oa qaleho e tsitsitseng, litšoantšo le litlhaloso li tsoaloa mona (phihlelo, matlotlo a tsamaiso, mesebetsi e sebetsang, litšoantšo tsa maikutlo), le ho bonts'oa le ho bōptjoa (mesebetsi e thata
- Ho ba le boikutlo ba ho lemoha ke ho nahana ka lefats'e , ho laola boitšoaro (boithati, boithati, boithati, ho iponahatsa kapa ho itlhahisa). Mokhoa ona oa ho lemoha o etsa mosebetsi oa ho hlahloba boemo, o arola likarolo tsohle ho tsoa likarolong le ho senola likamano tsa phello-phello.
Ntlafatso ea tsebo
Sebopeho le sebopeho sa tsebo se fetotsoe ho pholletsa le ts'ebollo, joalokaha e ne e bonoa ho tsoa mekhahlelo e latellanang:
- Pono ea liphoofolo le pele e e-ba motho oa nama . Mona liphapang li sa amohelehe, ha ho na tsebo ea motho ka bomong, li-prehumans li fapane le lihlopha tse bohlale tse nang le tsebo ea sechaba, tse neng li kenyelletsa khopolo e tloaelehileng, mosebetsi, o mong oa bohle, o nahanang hore e ne e tla ba tšusumetso ho nts'etsopele ea mohato o latelang.
- Tsebo ea mohlape . Har'a "pakete" ea batho, "motho" ea matla le ea bohlale o hlahella: moeta-pele, moralo oa mahlahahlaha o hlaha, mme tsebo e ntse e etsoa liphetoho. Tlhokomelo ea mohlape e ile ea etsa hore motho e mong le e mong a sireletsehe haholoanyane, 'me lipakane le mesebetsi e tloaelehileng li ile tsa thusa ho hapa libaka le ho eketsa lenane la mehlape.
- Tlhokomelo ea motho ea nang le kahlolo e molemo . Ho fumanoa letsatsi le leng le le leng le ho hlokomeloa ha mekhoa ea tlhaho ho 'nile ha tlatsetsa ho nts'etsopeleng le tsamaiso ea methapo ka kakaretso ho motho ea nang le kahlolo e molemo. Ho nahanisisa ka bona le boemo ba lintho li hlaha.
- Tlhokomelo ea monna oa setho sa lelapa, boithati . Ho phethahala ha mesebetsi e phahameng ea boko ho etsahala: polelo, ho nahana (haholo-holo boitsebiso).
Ho laola tsebo
E le hore u itlhokomele u lokela ho tseba hore na ho tseba eng, ke mekhoa efe ea kelello e hlahang bokong, ntle le ho thata ho itokisetsa ho finyella lipakane, ho ba le tšusumetso. Tlhokomelo e phetha karolo efe bophelong ba motho e ka bonoa mosebetsing o mong le o mong oa concrete. Pele ntho e 'ngoe e sebelisoa, motho o e haha hloohong, joale ka liketso tse itseng, ho etsoa ka mokhoa o itseng. Ntle le tataiso le taolo ea tsebo, ketso leha e le efe e ke ke ea khoneha - ena ke karolo e khethehileng ea tlhokomelo.
Likamano pakeng tsa tsebo le kutloisiso ea motho
Temoho le ho se tsebe letho ka kelello ea kelello ke likarolo tsa psyche ea motho. Pakeng tsa bona ho na le likamano, ho lumeloa hore kelello e mpa feela e le "khubu ea leqhoa", athe ho se tsebe letho ke taba e lefifi, e se nang thuso eo ntho e 'ngoe le e' ngoe eo hangata motho a sa e tsebeng e patiloe. Ka thuso ea lisebelisoa tsa kelello le litsebo tsa batho, litlhahiso tsa litsebi, litsebi li ka thusa ho lemoha litlokotsi tsa khale tse 'nileng tsa hatelloa ka ho se tsebe letho, tse amang bophelo ba kajeno.
Maikutlo a sechaba ke afe?
Bakeng sa nako e 'ngoe le e' ngoe historing ea moloko oa batho ho ne ho e-na le litlhaloso tsa bona tse kopanetsoeng, litumelo, mehopolo-hore ka kakaretso ebile ke boiketlo ba sechaba se khahlanong le motho ka mong 'me se kenya letsoho ho sona moeeng. Tsebo ea sechaba ka filosofi, e le ntho e tsotehang ho tloha mehleng ea boholo-holo, e tsositse thahasello e kholo ea saense le ba nahanang ka eona e hlalositse hape e le boikutlo ba batho bohle.
Maemo a tsebo ea sechaba
Ho hlaha le nts'etsopele ea tsebo ea motho ka boeena li amana ka ho toba le lits'ebetso tse etsahalang sechabeng ka nako e itseng. Tlhokomelo ea motho e mong le e mong "ho kopanya" e mong le e mong e etsa hore sechaba se tsebe. Tsela eo batho ba e bonang le ho sebelisana le 'nete e potolohileng e etsa hore maemo a ntlafatso ea tsebo ea sechaba le botebo e be teng. Bo-rafilosofi le litsebi tsa kahisano ba khetholla maemo a latelang a boiketlo ba sechaba, tse 'nè:
- E tloaelehileng - e tloaelehile ho batho bohle ba lefats'e mme e thehoa ka liketso tsa letsatsi le letsatsi. Boikutlo bo tloaelehileng ke eng? Ka boeona, e itekanetse, eseng e hlophisitsoeng, motheo oa eona ke letsatsi le leng le le leng phihlelo ea letsatsi le leng le le leng.
- Khopolo -taba ea sebele e bonahala ka tekanyo e tebileng ea bohlokoa, liketsahalo tsohle le likhopolo tsa bophelo ba sechaba se thehiloe ka mokhoa o utloahalang, ka tekanyo ena ho na le kutloisiso ea melao ea tsoelo-pele. Tsamaiso ea tsebo ea sechaba: bo-rasaense, litsebi tsa litsebi tse sa tšoaneng tsa saense. Tsebo e tloaelehileng le e tloaelehileng lia sebelisana mme li hlahisa e 'ngoe ea tse ling.
- Boiketlo ba kelello ba sechaba - ntho e 'ngoe le e' ngoe e etsahalang sechabeng, sekheo sa merusu, maikutlo, litloaelo tse itseng. E thehiloe haufi-ufi le tsoelo-pele ea histori, e ka fapana ka lihlopha tse sa tšoaneng kapa sechabeng sa sechaba. Boiketlo ba kelello ba sechaba bo bontša maikutlo a batho ka ts'ebetsong ea bophelo ba sechaba, setso sa sechaba le maikutlo.
- Tumelo ke boemo bo bonahatsang tsamaiso ea maikutlo le maikutlo a sechaba, bomoea ba bona, litlhoko le lithahasello. E thehoa ke bo-ralipolotiki, litsebi tsa thuto ea bophelo, litsebi tsa kahisano.